ក្នុងរយៈពេលជិតពីរឆ្នាំនេះ វិបត្តិកូរ៉ូណាបានជះផលអវិជ្ជមានដល់ជីវភាពប្រជាជននៅក្នុងពិភពលោកជាច្រើនផ្នែកឥតគណនា។ ត្រឹមតែរយៈពេលដ៏ខ្លីប៉ុណ្ណោះ មេរោគនេះបានឆ្លងចូលទៅក្នុងខ្លួនប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ ១២៤ លាននាក់ ក្នុងនោះមានអ្នកបាត់បង់ជីវិតរហូតដល់ទៅពីរលាននាក់ជាង ដែលជាការបាត់បង់ដ៏ច្រើនបំផុតមួយនៅក្នុងប្រវត្តិមនុស្សជាតិ។ បើក្រឡេកមកមើលជ្រុងសេដ្ឋកិច្ចតាមរយៈការចុះផ្សាយរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំនៃមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិវិញ (IMF) បានឱ្យដឹងថា សេដ្ឋកិច្ចពិភាពលោកឆ្នាំ ២០២០ បានធ្លាក់ចុះក្រោម ៤.៩% ដែលជាវិបត្តិដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមួយបន្ទាប់ពីមហាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចនាទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៣០ មក។ វិបត្តិដែលកើតចេញពីមេរោគកូរ៉ូណានេះ បានធ្វើឱ្យមនុស្សជាច្រើនលាននាក់បាត់បង់ការងារ និងប្រាក់ចំណូល ដែលជាមូលហេតុមួយធ្វើឱ្យពួកគេពុំមានលទ្ធភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការទប់ទល់នឹងបំណុល និងការចំណាយនៅក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ។

អនិច្ចលក្ខណៈ ឬភាវៈមិនទៀងនៃរបៀបរបបរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ គឺជារឿងប្រឈមមួយដែលយើងទាំងអស់គ្នាមិនអាចគេចផុតបាន។ បច្ចេកវិទ្យាទំនើបដែលជាសមិទ្ធិផលនៃបដិវត្តឧស្សាហកម្ម ៤.០ បានចូលខ្លួនមកធ្វើជាតួអង្គដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងការសម្រួលរបត់នៃបម្រែបម្រួលទំនាក់ទំនង និងសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចប្រចាំថ្ងៃ ដែលជាប្រភពនៃកំណើនដ៏មានសក្ដានុពលថ្មីមួយសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក។ ការផ្លាស់ប្ដូរអាចជារឿងដ៏ល្អមួយសម្រាប់អ្នកដែលមិនពេញចិត្តនៅក្នុងស្ថានភាពដែលពួកគេកំពុងតែជួបប្រទះ ប៉ុន្តែក៏អាចជារឿងមួយដែលគួរឱ្យព្រួយបារម្ភផងដែរ សម្រាប់អ្នកដែលកំពុងតែរីករាយនូវអ្វីដែលពួកគេកំពុងតែមាន។ ទោះបីជាយើងចង់បានការផ្លាស់ប្ដូរក្ដី ឬមិនចង់បានក្ដី ក៏អនិច្ចលក្ខណៈធម៌នេះ ជាភាវៈមួយដែលព្រះពុទ្ធសម្ដែងថាជាចំណែកមួយភាគបី (អនិច្ចលក្ខណៈ ទុក្ខលក្ខណៈ អនត្តលក្ខណៈ) នៃមត៌កដែលយើងទទួលបានពីពាក្យថា «ជីវិត»។

ការប្រែប្រួលដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់បំផុតនោះគឺការប្រែប្រួលរវាងអ្នកផ្ដល់ឱ្យ និងអ្នកទទួលយក ឬ រវាងអ្នកផ្គត់ផ្គង់ និង អ្នកបរិភោគប្រើប្រាស់ (Supply and Demand)។ បើនិយាយតាមភាសាពុទ្ធសាសនា គឺជាការប្រែប្រួលរវាងទាយក (ប្រែថាអ្នកឲ្យ) និង បដិគាហកៈ (ប្រែថាអ្នកទទួល)។ ចំនុចទាំងពីរនេះ ជាចំនុចក្ដោបរួមនៃសកម្មភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ ព្រោះថាក្នុងមួយថ្ងៃៗ បើយើងមិនបានបំពេញតួនាទីជាអ្នកផ្ដល់ឱ្យនោះទេ ប្រាកដណាស់ថាយើងនឹងដើរតួនាទីជាអ្នកទទួលយក។ ព្រះពុទ្ធសាសនា មិនបានបង្រៀនថាអ្នកទទួលយកអន់ជាងអ្នកផ្ដល់ឱ្យ ឬអ្នកផ្ដល់ឱ្យមិនប្រសើរដូចទទួលយកនោះទេ ពោលគឺថា មនុស្សពីរក្រុមនេះមានគុណសម្បត្តិសំយោគឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក ហើយត្រូវបំពេញតួនាទីរៀងៗខ្លួនក្នុងនាមជាអ្នកផ្ដល់ឱ្យ និងអ្នកទទួលយក ដើម្បីធ្វើឱ្យសង្គមដែលពួកគេកំពុងតែរស់នៅមានភាពរីកចម្រើនទៅមុខ។ ព្រះពុទ្ធអង្គបានបង្រួមរបស់ដែលមនុស្សត្រូវឱ្យផ្ដល់ឱ្យគ្នានៅក្នុងពិភពលោកនេះមកត្រឹមតែជារបស់ពីរយ៉ាងប៉ុណ្ណោះគឺ ក) ការផ្ដល់ឱ្យគ្រឿងឧបភោគប្រើប្រាស់ ឬអាមិសទាន និង ខ) ការផ្ដល់ឱ្យពុទ្ធិចំណេះដឹង- ឬធម្មទាន ។ ដើម្បីឲ្យទានទាំងពីរខាងលើនេះកាន់តែមានដំណើរការល្អ មិនមានអំពើហឹង្សា ព្រះពុទ្ធបានបង្ហាញអំពីការឲ្យអភ័យដល់គ្នានឹងគ្នា ជាការលើកលែងទោស- ឬអភ័យទាន។

នៅក្នុងពេលវេលាមួយដែលសង្គមយើងកំពុងរឹតត្បិតការជួបជុំ ឬការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាដោយផ្ទាល់ និងស្នើឱ្យមានការរក្សាគម្លាតសង្គម ដើម្បីទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលមេរោគកូរ៉ូណាបែបនេះ ខ្ញុំព្រះករុណាអាត្មាភាព សូមមិនសរសេររៀបរាប់ពីការផ្ដល់គ្រឿងឧបភោគប្រើប្រាស់ (អាមិសទាន) នៅក្នុងអត្ថបទនេះនោះទេ ប៉ុន្តែសូមទាញអារម្មណ៍មិត្តអ្នកអានឱ្យមកក្រឡេកមើលការផ្ដល់ឱ្យ និង ការទទួលយក នូវពុទ្ធិចំណេះដឹង (ព័ត៌មាន) តាមព័ត៌មានវិទ្យា ពីជ្រុងព្រះពុទ្ធសាសនាវិញ។ ហេតុអ្វីបានជាព័ត៌មានត្រូវបានចាត់ទុកថាជារឿងដ៏សំខាន់នៅក្នុងយុគសម័យកូរ៉ូណានេះ? ព័ត៌មានគឺផ្នែកមួយនៃវាចា ដូច្នេះព័ត៌មានដែលចេញពីយើងម្នាក់ៗ អាចជា សម្មាវាចា ឬ មិច្ឆាវាចា។ សម្មាវាចាឆ្លុះបញ្ចាំងពីអ្នកផ្គត់ផ្គងព័ត៌មានដ៏មានវិជ្ជាជីវៈត្រឹមត្រូវ ចំណែកឯមិច្ឆាវាចាគឺបង្ហាញពីអ្នកផ្គត់ផ្គង់ព័ត៌មានមិនមានទំនួលខុសត្រូវ។ ឧទាហរណ៍ ដូចជាព័ត៌មានដែលពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាជំងឺកូវីដ១៩ ឬការផ្សព្វផ្សាយជំនួញជួញដូរនៅលើបណ្ដាញសង្គមអនឡាញជាដើម។

ប្រសិនបើអស់លោកអ្នកមិនយល់ទាស់ទេ សូមអនុញ្ញាតឱ្យខ្ញុំប្រើពាក្យថា «សម្មាព័ត៌មាន» ជំនួសឱ្យពាក្យថា «សម្មាវាចា» ផងចុះ។ បើតាមគោលការណ៍ព្រះពុទ្ធសាសនា ក្នុងនាមជាទាយកឬអ្នកផ្គត់ផ្គង់ព័ត៌មាន គួរផ្ដល់ព័ត៌មានណាដែលគួរឱ្យចង់ស្ដាប់ចង់ដឹង ត្រូវតាមទេសៈកាលៈ វៀរចាកព័ត៌មានក្លែងក្លាយ ព័ត៌មានញុះញង់ ព័ត៌មានគ្មានក្រមសីលធម៌ និងព័ត៌មានឥតប្រយោជន៍។ ព្រះពុទ្ធអង្គ បានបង្រៀនអ្នកផ្ដត់ផ្គង់វាចា ទេសនា ឬ ព័ត៌មាន ឱ្យឈរលើជំហប្រាំយ៉ាងគឺ៖ ១) ប្រាកដក្នុងចិត្តថាព័ត៌មានដែលខ្លួនផ្គត់ផ្គង់ឱ្យនោះពិតជាមានផលប្រយោជន៍ដល់អ្នកទទួលមែន ២) មានទំនួលខុសត្រូវនិងយកចិត្តទុកដាក់ទៅអ្នកដែលទទួលយកព័ត៌មាននោះ ក្រែងមានផលប៉ះពាល់មិនល្អដល់អ្នកទទួល ៣) ផ្ដល់ព័ត៌មានត្រូវតាមកាលតាមវេលា ៤)ផ្ដល់ព័ត៌មានដោយចិត្តអនុគ្រោះ ព្រោះចង់ឃើញអ្នកទទួលបានចំណេះដឹង និងសេចក្តីសុខពិតប្រាកដ ៥) ផ្ដល់ព័ត៌មានណាដែលមិននាំឱ្យមានអន្តរាយដល់សមាជិកអង្គភាពខ្លួននិងក្រុមបុគ្គលដទៃ ។

នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាហាក់ដូចជាមិនបានសង្គត់ធ្ងន់ថាភាពរីកចម្រើនរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗអាស្រ័យលើបរិមាណឬចំនួនដែលខ្លួនត្រូវផ្ដល់ឱ្យនិងត្រូវទទួលយកនោះទេ ប៉ុន្តែផ្ដោតសំខាន់ទៅលើគុណភាពនិងភាពត្រឹមត្រូវនៃសកម្មភាពទំាងពីរនោះ ពីព្រោះថា បើបរិមាណច្រើនលើសកំណត់ ឬចំនួចតិចជាងតម្រូវការសុទ្ធតែជាមូលហេតុនាំមកនូវអផាសុកភាពទាំងអស់។ អ្វីដែលព្រះពុទ្ធអង្គបានណែនាំតាំងពី ២៦០០ ឆ្នាំមុន គឺមិនខុសពីអ្វីដែលអ្នកសេដ្ឋសាស្រ្ដសម័យទំនើបធ្វើការព្រមាន ពីការផ្គត់ផ្គង់ច្រើនលើសតម្រូវការ ដែលនឹងនាំឱ្យកើតមានអតិផរណា និងការផ្គត់ផ្គង់តិចជាងតម្រូវការ ដែលនឹងនាំឱ្យកើតមានបរិត្តផរណានោះទេ។ ការផ្គត់ផ្គង់ទំនិញផ្នែកសម្ភារៈគឺមានភាពងាយស្រួលក្នុងការកត់សម្គាល់ថាចំនួនប៉ុន្មានគ្រប់ឬលើសតម្រូវការបាន ប៉ុន្តែការផ្គត់ផ្គង់ផ្នែកពុទ្ធិចំណេះដឹងវិញគឺជាសភាវៈមួយដែលយើងពិបាកក្នុងការយករង្វាស់ឬតួលេខទៅកំណត់ថាចំនួនប៉ុណ្ណាគ្រប់គ្រាន់ឬលើសកំណត់បានណាស់។ មកដល់ត្រង់ចំនុចនេះ ខ្ញុំព្រះករុណាអត្មាភាពអ្នកសរសេរផ្ទាល់ក៏មិនដឹងថាមិត្រអ្នកអានដែលបានអានមកដល់ចំនុចនេះ មានអារម្មណ៍វិជ្ជមានឬអវិជ្ជមាន កម្រិតណានោះដែរ។

ទោះយ៉ាងណាក្ដី នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាមានគោលការណ៍ដែលយើងអាចយកមកធ្វើជារង្វាស់ដើម្បីកត់សម្គាល់ភាពត្រឹមត្រូវនៃការផ្ដល់ឱ្យនិងការទទួលយកពុទ្ធិចំណេះដឹងនេះបាន មានដូចជាពាក្យថា៖ «សម្មា, មជ្ឈិម, មធ្យម, មត្តញ្ញុតា» ជាដើម ដែលមានសេចក្តីជាខេមរភាសាយើងថា៖ «ត្រឹមត្រូវ, កណ្ដាល, មធ្យម, ស្គាល់ប្រមាណ»។ល។ ដើម្បីបំពេញតួនាទីជាអ្នកផ្ដល់ឱ្យដ៏មានប្រសិទ្ធិភាពនិងប្រសិទ្ធិផល ព្រះពុទ្ធបានណែនាំឱ្យយើងយកគោលការណ៍ប្រាំពីរយ៉ាងទៅអនុវត្តនៅក្នុងទំនាក់ទំនងប្រចាំថ្ងៃគឺ៖ ១) ធម្មញ្ញុតា-ការស្គាល់ហេតុការណ៍ និងវិធីដោះស្រាយហេតុការណ៍នោះបានច្បាស់លាស់ ២) អត្ថញ្ញុតា-ការស្គាល់ប្រយោជន៍គោលបំណងឬគោលដៅដែលខ្លួនចង់បានពិតប្រាកដ ៣) អត្តញ្ញុតា-ការស្គាល់សមត្ថភាពខ្លួនឯង ដើម្បីចៀសវាងសង្កប្បវិល្លាស គឺការវង្វេងគំនិតលើខ្លួនឯង ៤) មតញ្ញុតា-ការស្គាល់ប្រមាណក្នុងការផ្ដល់ឱ្យនិងការបរិភោគប្រើប្រាស់អ្វីមួយ ៥) កាលញ្ញុតា-ការស្គាល់ទេសៈកាលៈ មិនមែនចេះតែកំប្លែង ឬកម្សត់ចូលតួគ្រប់ពេលវេលាគ្រប់ទីកន្លែងនោះទេ ៦) បរិសញ្ញុតា-ការស្គាល់បរិស័ទ ស្គាល់ក្រុមមនុស្ស ស្គាល់វប្បធម៌សង្គម និងទំនោរនិស្ស័យនៃក្រុមនិងសង្គមទាំងនោះ ៧) បុគ្គលញ្ញុតា-ការស្គាល់បុគ្គលថាគេមានសមត្ថភាពនិងចំណេះដឹងកម្រិតណា ជាពិសេសគឺនៅក្នុងយុគៈសម័យព័ត៌មានវិទ្យានេះតែម្ដង ដែលជាដំណាក់កាលមួយដ៏គ្រោះថ្នាក់បំផុតសម្រាប់អ្នកចូលចិត្តបញ្ចេញមតិដោយមិនបានស្គាល់បុគ្គលដែលត្រូវទទួលយកមតិនោះឱ្យបានច្បាស់លាស់។ នៅមានគោលការណ៍ជាច្រើនទៀតដើម្បីពង្រឹងគុណវុឌ្ឍិនៃការផ្ដល់ឱ្យនេះ ដែលខ្ញុំព្រះករុណាអាត្មាភាពមិនអាចយកមករៀបរាប់ក្នុងទីនេះអស់។

ក្រៅពីការណែនាំដល់អ្នកផ្គត់ផ្គង់ពុទ្ធិចំណេះដឹងហើយ នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាក៏មានមេរៀនជាច្រើនផ្សេងទៀតសម្រាប់ជាជំនួយដល់អ្នកដែលទទួលយកនូវចំណេះដឹងផងដែរ។ ដើម្បីធ្វើឱ្យព័ត៌មាននោះកាន់តែមានប្រសិទ្ធិភាព អ្នកទទួលក៏គួរមានគោលការណ៍បីយ៉ាងក្នុងខ្លួនផងដែរគឺ៖ ជាបុគ្គលដែលមិនមាន ឬជាអ្នកដែលកំពុងតែប្រព្រឹត្តិខ្លួនដើម្បីរួចចាកពីនិស្ស័យឆាប់ខឹងច្រឡោត លះបង់ភាពលោភលន់ហួសហេតុចេញពីក្នុងសន្ដាន និងជាអ្នកដែលកំពុងតែព្យាយាមគេចចេញពីភាពអវិជ្ជាឬមោហៈ។ បន្ថែមពីលើនេះទៀត ពាក្យថា «សាវក» ដែលត្រូវបានប្រើដើម្បីសម្គាល់ដល់អ្នកដែលដើរតាមព្រះពុទ្ធនោះ បើប្រែចេញមកជាខេមរភាសាយើងគឺមានន័យថា «អ្នកស្ដាប់ ឬ សវនកជន»។

គោលបំណងនៃអ្នកស្ដាប់គឺដើម្បីទទួលបាននូវពុទ្ធិចំណេះដឹងដែលជាសម្មាទិដ្ឋិគឺការយល់ឃើញដ៏ត្រឹមត្រូវមួយ។ ដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹងដែលជាសម្មាទិដ្ឋិនេះព្រះពុទ្ធសម្ដែងថា៖ «ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ក្នុងធម្មវិន័យនេះ សម្មាទិដ្ឋិ ដែលសីលជួយទំនុកបម្រុង ១ សុតៈជួយទំនុកបម្រុង ១ សាកច្ឆាជួយទំនុកបម្រុង ១ សមថៈជួយទំនុកបម្រុង ១ វិបស្សនាជួយទំនុកបម្រុង ១។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សម្មាទិដ្ឋិដែលអង្គ ៥ នេះឯង ជួយទំនុកបម្រុងហើយ រមែងមាន ចេតោវិមុត្តិ ជាផលផង មានចេតោវិមុត្តិផល ជាអានិសង្សផង មានបញ្ញាវិមុត្តិ ជាផលផង មានបញ្ញាវិមុត្តិផល ជាអានិសង្សផង» ។ និយាយដោយរួម គឺដើម្បីពង្រឹងសមត្ថភាពនៃការយល់ដឹងដ៏ត្រឹមត្រូវមួយ តម្រូវឱ្យបុគ្គលម្នាក់ៗមានការស្ដាប់ឬរៀនសូត្រពីអ្នកដទៃ (បរតោឃោសៈ) និងយកអ្វីដែលខ្លួនបានរៀន និងស្ដាប់នោះទៅពិចារណាដោយយកចិត្តទុកដាក់បំផុត (យោនិសោមនសិការៈ) ក្នុងគោលបំណងចៀសវាងការប្រតិកម្មខុសរឿងដូចអ្វីដែលចាស់បុរាណយើងតែងហៅថា៖ «មនុស្សត្រចៀកស្រាល» នោះ។ ព្រះពុទ្ធសម្ដែងថា៖ «អ្នកណាភ្ញាក់ផ្អើលចំពោះសម្លេង ដូចម្រឹគស្មាន់ក្នុងព្រៃ លោកហៅអ្នកនោះថាមានចិត្តស្រាល កិច្ចការរបស់អ្នកនោះរមែងមិនសម្រេច»។

ដូចបាននិយាយពីខាងលើរួចមកហើយថា អ្នកឲ្យឬអ្នកផ្គត់ផ្គង់ និងអ្នកទទួលឬអ្នកត្រូវការ សុទ្ធតែត្រូវពឹងពាក់លើគ្នាទៅវិញទៅមក។ បើអ្នកឲ្យជាអ្នកមិនមានអង្គប្រកបរបស់អ្នកឲ្យ ហើយអ្នកទទួលមិនបានពិចារណាដោយគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ការឲ្យនិងការទទួលនេះ នឹងមិនហុចជាប្រយោជន៍ និងមិននាំមកនូវសេចក្តីសុខសប្បាយជាទេ។ ខ្ញុំព្រះករុណាអាត្មាភាពសូមបញ្ចប់អត្ថបទនេះដោយការលើកយកនូវត្រៃកូដធម៌ ដែលព្រះមហាឃោសានន្ទតែងយកមកអប់រំដល់ពុទ្ធបរិស័ទឲ្យប្រកាន់យកដោយខ្លីៗគឺ សច្ចៈ ខន្តី និង កតញ្ញូ សម្រាប់ទាំងទាយកនិងបដិគ្គាហកៈ ឬ អ្នកដែលត្រូវផ្តល់ព័ត៌មាននិងអ្នកទទួលព័ត៌មាន។ សច្ចៈគឺវាចាពិត ព័ត៌មានពិត ធម្មទានពិត អ្នកឲ្យពិត។ ខន្តី គឺការអត់ធ្មត់ ឬខន្តីចំពោះអ្វីដែលខ្លួនបានអាន បានឃើញ ឬបានឮនៅលើបណ្ដាញសង្គម ឬនៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងៗ ដោយពិចារណាប្រកបដោយសម្មាសង្កប្បៈ គឺការគិតត្រឹមត្រូវ និងយល់ត្រឹមត្រូវ គឺសម្មាទិដ្ឋិ។ និង កតញ្ញូ គឺការដឹងគុណគ្នា ការសរសើរគ្នា ការចេះសុំទោសគ្នា ការឲ្យអភ័យគ្នាទៅវិញទៅមក រវាងអ្នកឲ្យនិងអ្នកទទួលជាដើម។

សាន ពិសិទ្ធិ

ឯកសារពិគ្រោះ

សុតន្តបិដក អង្គុត្តរនិកាយ បញ្ចកនិបាត ភាគទី ៤៤ ទំព័រ ៣៩-៤០

សុត្តន្តបិដក អង្គុត្តរនិកាយ ឆក្កនិបាត ភាគទី ៤៦ ទំព័រ ១១៥

មណីចិន្តា, ហេង. ព្រះបាទធម្មិក. ភ្នំពេញ: អង្គការពុទ្ធសាសនាដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍, ១៩៩៩.

“វឌ្ឍនភាពម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ចនិងវិស័យធានាគារឆ្នាំ ២០២០ និងទស្សនវិស័យឆ្នាំ ២០២១.” ធនាគារជាតិកម្ពុជា, 31 Dec. 2020. Web. 25 Mar. 2021.

“IMF Annual Report 2020: COVID-19.” IMF Annual Report 2020 | COVID-19. Web. 25 Mar. 2021.