សំនួរខាងលើនេះជាសំនួរដែលគេនិយមលើកមកពិភាក្សាណាស់ មិនថាតែនៅក្នុងសង្គមសង្ឃទេ សូម្បីតែសង្គមខាងក្រៅ ម្ដងម្កាលក៏ឃើញមានយកបញ្ហានេះមកសួរដេញដោលគ្នាដែរ។ សំនួរនេះជាសំនួរដែលឆ្លើយមិនចេះត្រូវ ទោះបីជាអ្នកឆ្លើយខំលើកយកទឡ្ហីករណ៍ច្រើនយ៉ាងណាមកបញ្ចាក់ក៏ដោយ ប្រសិនបើអ្នកសួរទើសចិត្តតែបន្តិច គឺឱ្យពិន្ទុសូន្យភ្លាម។ ដូច្នេះហើយ មុនពេលសម្រេចចិត្តឆ្លើយសំនួរនេះ ខ្ញុំបានរំពឹងទុកជាស្រេចហើយថា ខ្ញុំនឹងបានពិន្ទុមិនតិចជាងសូន្យ ហើយក៏មិនច្រើនជាងសូន្យដែរ និយាយរួមគឺសូន្យតែម្ដង។

ទោះបីជាគ្មានចម្លើយណាមួយដែលបញ្ជាក់ថាព្រះសង្ឃអាចចូលរួមសកម្មភាពនយោបាយបាន ឬក៏មិនបានក៏ដោយ ក៏យើងឃើញថាមានព្រះសង្ឃជាច្រើនមិនថាតែនៅកម្ពុជាទេ សូម្បីតែនៅភូមា ស្រីលង្កា ឬប្រទេសផ្សេងៗទៀត បាន​និងកំពុងចូលរួមសកម្មភាពសង្គមនយោបាយជាហូរហែរ ដោយពឹងផ្អែកលើគំរូដែលព្រះសង្ឃជំនាន់មុនបានបន្សល់ទុកឱ្យ។ នៅកម្ពុជា គេនឹងលើកយកឈ្មោះធម្មបាលភិក្ខុខៀវ ជុំ អាចារ្យហែម ចៀវ ឬសង្រ្គាមឆ័ត្រមកធ្វើជាអាវក្រោះការពារខ្លួនភ្លាម ប្រសិនបើគេយល់ថាព្រះសង្ឃអាចចូលរួមឆាកនយោបាយបាន។ នៅភូមាក៏ដូចគ្នា គេនឹងលើកយកចលនាបាតុកម្មស្បង់ចីវររបស់ក្រុមព្រះសង្ឃដែលគាំទ្រសកម្មភាពអហឹង្សារបស់លោកស្រីអ៊ុង សាន សូជី ហើយប្រឆាំងនឹងរបបយោធាភូមា មកជាគោលអាង។ នៅស្រីលង្កា គេនឹងលើកយកឈ្មោះ គណបក្សសម្បត្តិជាតិឬបេតិកភណ្ឌជាតិ (Jathika Hela Urumaya)  ដែលបង្កើតឡើងដោយក្រុមព្រះសង្ឃជនជាតិលង្កាមួយក្រុម ដើម្បីចូលប្រលូកនៅក្នុងឆាកនយោបាយ រហូតទទួលបានអាសនៈមួយចំនួនតូចនៅក្នុងរដ្ឋសភា ដើម្បីមកធ្វើការគាំទ្រការយល់ឃើញរបស់គេភ្លាម។  

ក្រៅពីការអះអាងខាងលើនេះ គេក៏អាចលើកយកសកម្មភាពសន្តិភាពរបស់ព្រះមហាឃោសនន្ទនៅក្នុងការដោះស្រាយវិវាទរវាងពួកខ្មែរក្រហមនិងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឬក៏អាចលើកយកអន្តរាគមន៍របស់ព្រះពុទ្ធផ្ទាល់តែម្ដង នៅក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះដណ្ដើមទឹកស្ទឹងរោហិនីរវាងពួកសាក្យៈ និងពួកកោលិយៈមកជាឧទាហរណ៍ជាដើម។   ក្រៅពីសកម្មភាពខាងលើនេះ គេនៅអាចលើកយកគោលការណ៍ទ្រឹស្ដីពុទ្ធសាសនាជាច្រើនទៀត ដែលជាប់ទាក់ទងទៅនឹងការដឹកនាំរដ្ឋ ឬដំបូន្មានរបស់ព្រះពុទ្ធទៅកាន់អ្នកដឹកនាំប្រទេសនិងអ្នកនយោបាយ ។ល។ មកបន្ថែមទម្ងន់ទៅលើការយល់ឃើញខាងលើនេះ។ លើសពីនេះទៀត គេក៏នៅអាចលើកយកសេចក្ដីប្រកាសជាសកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស មកលើកទឹកចិត្តដល់ការចូលរួមសកម្មភាពសង្គមនយោបាយរបស់ព្រះសង្ឃផងដែរ។ សំនួរដែលយើងត្រូវសួរបន្ថែមនោះគឺថា៖ តើសកម្មភាពនិងគោលការណ៍ដែលបានរៀបរាប់ខាងលើនេះ មានទម្ងន់ធន់ល្មមនឹងអាចអនុញ្ញាតឱ្យព្រះសង្ឃចូលរួមនយោបាយបានហើយឬនៅ?

ចាស់ពីដើមតែងប្រដូចព្រះសង្ឃទៅនឹងផ្លែត្រឡាចមួយ ដែលហ៊ុំព័ទដោយបន្លាគ្រប់ទិសទាំងបួន ប្រសិនបើងាកខ្លួនមិនស្រួល នឹងត្រូវឈឺសាច់ភ្លាម។ បើលោកអ្នកមិនយល់ទាស់ទេ ខ្ញុំសូមប្រដូចបន្លាទាំងបួនទិសនេះទៅនឹងមនុស្សបួនក្រុម៖ ក) ក្រុមគណបក្សគ្រប់គ្រងរដ្ឋ ខ) ក្រុមគណបក្សប្រឆាំង គ) ក្រុមប្រជាពុទ្ធបរិស័ទដែលគាំទ្រឱ្យចូលរួមនយោបាយ  និង ឃ) ក្រុមប្រជាពុទ្ធបរិស័ទដែលមិនគាំទ្រឱ្យចូលរួម។ ក្រុម «ក» គិតថា៖ តេជគុណៗឆាន់បាយក្រុមកូណាដែរ ហេតុអ្វីបានទៅចូលរួមខាងនោះវិញ, ក្រុម«ខ» គិតថា៖ តេជគុណៗ មិនមកខាងយើង ព្រោះយើងគ្មានអំណាចដូចគេ, ក្រុម «គ» គិតថា៖ តេជគុណៗមិនគួរនៅស្ងៀមទេ ពេលឃើញប្រជារាស្រ្ដជួបបញ្ហា, ឯក្រុម «ឃ» គិតថា៖ បួសជាព្រះសង្ឃហើយ មិនគួរមកប្រលូកប្រឡាក់នឹងរឿងលោកិយទេ។ ក្រុមទាំងបួននេះមានក្ដីរំពឹងថាព្រះសង្ឃនឹងយល់ស្របជាមួយនឹងគោលការណ៍របស់ពួកគេដើម្បីបុព្វហេតុជាតិ សាសនា ឬយុត្តិធម៌សង្គមជាដើម។ ប៉ុន្តែតថភាពជាក់ស្ដែង នៅពេលដែលព្រះសង្ឃសម្រេចចិត្តថានឹងជ្រើសរើសយកគោលការណ៍ពីក្រុមណាមួយនោះ ក្រុមបីផ្សេងទៀតនឹងសំពោងជាមិនខាន។ និយាយរួមទោះបីជាងាកទៅខាងណាក៏ដោយ ក៏ត្រូវឈឺសាច់ដែរ សូម្បីតែការនៅស្ងៀម លើកលែងតែចុះទៅខាងក្រោម ឬក៏ឡើងទៅខាងលើឱ្យផុត។​

ការសម្រេចចិត្តរបស់សមាជិកសង្គមម្នាក់ៗថាត្រូវជ្រើសផ្លូវណាដើរនោះគឺរឿងសំខាន់ណាស់ ព្រោះថាបើហ៊ានតែសម្រេចចិត្តខុសតែបន្តិច​ វាមិនត្រឹមតែជះឥទ្ធិពលមិនល្អដល់បុគ្គលអ្នកធ្វើការសម្រេចចិត្តតែម្នាក់ឯងនោះទេ ប៉ុន្តែវានឹងជះឥទ្ធិពល់ដល់ក្រុមទាំងមូលផងដែរ។ ដើម្បីជាជំនួយដល់ការគិត ខ្ញុំជឿជាក់ថាពុទ្ធដីកាមួយកន្លែង អាចធ្វើជាជំនួយដល់យើងបាន។ ព្រះពុទ្ធបានសម្ដែងថា៖ «បើ​ដំបៅមិនមាន​ក្នុង​បាតដៃ​ទេ បុគ្គល​គប្បីនាំយក​ថ្នាំ​ពិស​ដោយ​បាតដៃ ថ្នាំ​ពិស(នោះ)​មិនអាច​ជ្រាបចូល​ទៅកាន់​បាតដៃ (អ្នកកាន់បានទេ)»។ ឆាកនយោបាយជាកន្លែងប្រកួតជែងគ្នាមួយ វាមិនមានអ្វីខុសគ្នាពីកែវមួយដែលពេញប្រៀបដោយថ្នាំពិសនោះទេ។ ប្រាកដណាស់ថាថ្នំពិលនោះ វានឹងមិនមានអន្តរាយទេ សម្រាប់អ្នកដែលមិនមានដំបៅក្នុងដៃដូចព្រះព្រះពុទ្ធ ព្រះមហាឃោសនន្ទ សម្ដេចដាឡៃឡាម៉ា ឬព្រះតេជគុណថិច ញាថ ហាញ់ជាដើមនោះ។

វានឹងមិនអាចមានបញ្ហាអ្វីសម្រាប់ព្រះសង្ឃចូលរួមសកម្មភាពនយោបាយនោះទេ ប្រសិនបើព្រះសង្ឃខ្លួនព្រះអង្គពិតជាប្រាកដក្នុងចិត្តថាខ្លួនប្រាណព្រះអង្គមិនមានដំបៅគឺលោភៈ ការលោភលន់ ទោសៈ ការខឹងក្រោធ ឬមោហៈការយល់ច្រលំ ភាពខ្វះចំណេះដឹងទេនោះ។​ បញ្ហានៅត្រង់ថា តើមានព្រះសង្ឃប៉ុន្មានអង្គដែលគ្មានដំបៅពិតប្រាកដមែននោះ? បើដឹងថាយើងនៅមានដំបៅ​ ឬមិនប្រាកដក្នុងចិត្តទេ ត្រូវប្រញាប់រកអ្នកពិគ្រោះយោបល់ ឬរកថ្នាំព្យាបាលដំបៅឱ្យជាសិនក៏មិនទាន់យឺតពេលដែរ ល្អជាងយកដៃលូកចូលទៅក្នុងកែវពិសនោះទាំងមិនច្បាស់ក្នុងចិត្ត ព្រោះវាអាចនឹងបង្កជាអន្តរាយ ដូចជាករណីព្រះសង្ឃជនជាតិស្រីលង្កាមួយរូប ដែលមិនអាចគ្រប់គ្រងកំហឹងរបស់ខ្លួនបាន រហូតឈានដល់ការទៅធ្វើឃាតនាយករដ្ឋមន្ត្រីទីបួនរបស់ប្រទេសស្រីលង្កានៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥៩ជាដើម (នេះករណីដ៏អាក្រក់បំផុតនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ដ្រពុទ្ធសាសនា)។

ដើម្បីជៀសផុតពីការជ្រាបជាតិពិសបាន ព្រះសង្ឃត្រូវមានឧបករណ៍ការពារខ្លួន ឬត្រូវស្ថិតនៅក្នុងទីតាំងណាមួយដែលជាតិពិលមិនអាចជ្រាបចូលក្នុងខ្លួនបាន។ សកម្មភាពព្រះពុទ្ធនិងព្រះមហាឃោសនន្ទគឺជាគំរូដែលយើងអាចយកមកអនុវត្តបាន។ ព្រះពុទ្ធ ឬព្រះមហាឃោសនន្ទ បានចូលរួមសកម្មភាពសង្គមនយោបាយ ក្នុងឋានៈជាអ្នកសម្របសម្រួល ជាទីប្រឹក្សា និងជាអ្នកផ្ដល់យោបល់ដល់អ្នកដឹកនាំរដ្ឋ ឬអ្នកនយោបាយ ប៉ុន្តែព្រះអង្គមិនមែនចូលរួមក្នុងនាមជាអ្នកនយោបាយ ឬជាអ្នកបម្រើឱ្យគោលនយោបាយរបស់ក្រុមណាមួយនោះទេ។ ក្នុងឋានៈជាទីប្រឹក្សា ឬអ្នកផ្ដល់យោបល់ គឺមានតួនាទីត្រឹមតែប្រាប់ប៉ុណ្ណោះ ត្រង់គេស្ដាប់ ឬមិនស្ដាប់ យើងមិនអាចបង្ខំ មិនអាចសំលុត មិនអាចជេរប្រមាថ ឬមិនគួរប្រើពាក្យឌឺដងដាក់គ្នាជាដើម។ ជាក់ស្ដែងដូចជាអន្តរាគមន៍របស់ព្រះពុទ្ធនៅក្នុងជម្លោះដណ្ដើមទឹកស្ទឹងរោហិនីអ៊ីចឹង នៅពេលហាមមិនស្ដាប់ ចុងក្រោយព្រះអង្គក៏ឈប់ហាម ហើយបណ្ដោយឱ្យក្រុមទាំងពីរច្បាំងគ្នាដដែល។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថាព្រះសង្ឃនឹងធ្វើការសម្រេចចិត្តមួយដ៏ប្រុងប្រយ័ត្នបំផុត មុនពេលដែលព្រះអង្គធ្វើការសម្រេចចិត្តថាចង់លូកដៃចូលទៅក្នុងកែវពិសនោះ៕

អត្ថបទដោយ៖ សាន​ ពិសិទ្ធិ

Click here to see the author information